Welke beslissingen ook rond het levenseinde genomen worden, ze moeten steeds een uiting zijn van de wil van de voorafgaandelijk correct geïnformeerde patiënt. Mensen zullen zelden spontaan hun wensen in verband met hun levenseinde kenbaar maken. Daarom adviseren we, in het kader van vroegtijdige zorgplanning, de waarden en wensen ten aanzien van de zorg aan het levenseinde actief na te vragen bij elke bewoner van het WZC (bv. bij opname), in het bijzonder bij patiënten met een dreigend cognitief deficiet of een evolutieve chronische respiratoire of cardiovasculaire aandoening$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​. In veel gevallen kan palliatieve comfortzorg probleemloos voortgezet worden tot aan het moment van overlijden. Sommige patiënten of hun omgeving zullen een meer actieve aanpak wensen zoals palliatieve sedatie of euthanasie.

Voor een uitgebreidere bespreking van deze keuzes rond het levenseinde verwijzen we naar de Geneesmiddelenbrief : Palliatieve zorg (deel 3) : Keuzes rond het levenseinde in RVT.

Volgens de wetgeving inzake euthanasie is euthanasie het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene op diens verzoek. Het is geen misdrijf indien aan de in de wet specifieke voorwaarden wordt voldaan en de arts een welomschreven procedure volgt. 

Euthanasie bij  dementie kan volgens de geldende wetgeving in principe slechts bij een patiënt met beginnende dementie die zich bewust is van de situatie waarin hij zich bevindt (en door dit besef ondraaglijk lijden kan ondervinden). In dit geval kan hij een actueel verzoek tot euthanasie indienen$​​​​.

Overigens lijkt het ons essentieel om te reflecteren over wat, zoals in de wet omschreven staat, als een uitzichtloze aandoening en als ondraaglijk lijden kan beschouwd worden. Het eerste is een objectiveerbaar gegeven (met name van het heersend medisch inzicht), terwijl het tweede maatschappelijk genormeerd is$​​​​.

Een arts die meent over onvoldoende expertise te beschikken in het uitvoeren van euthanasie kan zich laten adviseren door artsen die deze expertise wel hebben (bv. LEIFartsen of referentieartsen vanuit de palliatieve thuiszorg). De arts kan hierin bijgestaan worden door een palliatief verpleegkundige en overleg (uiteraard mits toestemming van de patiënt) tussen de verschillende disciplines die bij de verzorging betrokken zijn, is aangewezen en ook door de wetgever opgelegd.

Voor de te volgen procedures, die verschillend zijn afhankelijk van de situatie waarin de patiënt verkeert, verwijzen we naar de instructies en gegevens van de Belgische overheid$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​. Het is wenselijk dat artsen die morele bezwaren hebben bij de euthanasiepraktijk doorverwijzen naar een een persoon of instantie die de patiënt wel kan helpen$​​​​​.

Praktische uitvoering

Euthanasie wordt uitgevoerd door middel van een medicamenteuze coma-inductie gevolgd door een medicamenteus uitgelokte ademhalingsstilstand en hartstilstand. Dit wordt aan de patiënt (en aan zijn naasten indien de patiënt dit verlangt) uitgelegd. Steeds in overleg met de patiënt (en zijn omgeving) wordt besproken welke euthanatica zullen gebruikt worden en hoe deze toegediend zullen worden.

De noodzakelijke farmaca met het nodige toebehoren worden voorgeschreven op naam van de patiënt met de vermelding dat het om een voorschrift gaat binnen het kader van euthanasie. In principe moeten de middelen door de arts zelf bij de apotheker worden opgehaald. De apotheker heeft het wettelijke recht zijn medewerking te weigeren en mag naar een collega apotheker doorverwijzen. Afspraken worden best tijdig gemaakt. De niet gebruikte farmaca moeten achteraf door de arts zelf aan de apotheker terugbezorgd worden (dit laatste is een richtlijn, geen wettelijke verplichting).

Kijk tijdig (bv. de dag eerder) na of er een goede i.v. toegangsweg is (eventueel waakinfuus of vlindernaaldje voorzien, bv. via portacath indien die aanwezig is)$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​.